Bu çalışmada yeni Kuzey Kutup seyir rotalarının deniz ticaretine maliyetler açısından etkisini kıyaslamak için Fuzzy Logic (bulanık mantık) yöntemi entegre edilerek maliyet analiz kullanılmıştır.
Bulanık mantık hakkındaki ilk çalışma olan "Fuzzy Sets" başlikli çalışma Azeri asıllı bir bilim adamı olan Prof. Dr. Lotfi A. Zadeh tarafından yapılmıştır. Zadeh, olasılık dağılımı ile tanımlanamayan, bulanık yani belirsiz durumlar için farklı bir matematiğe ihtiyaç duyulabileceğini ilk kez 1965 yılında belirtmiştir. İnsanların düşünce yapısında çoğunlukla kesinlik taşımayan belirsiz - bulanık ifadelerin yer aldığını belirten Zadeh, klasik mantıktaki 0 ve 1 gibi kesin rakamların yanı sıra, arada kalan birtakım değerlerin de göz önünde bulundurulması gerektiğini ortaya koymuştur. [0,1] değer aralığında olayların belirli bir düzeyde gösterilebileceği ifade edilmiştir. Bulanık mantık teorisi ile birlikte özellikle insanların düşünce yapısındaki sözel verilerin işlenmesinde oldukça büyük gelişmeler sağlanmıştır. Aralık matematiği ve bulanık mantık kullanılarak oluşturulan bulanık sistemler sözel verilerden sayısal verilere geçişte bir köprü görevi görmektedir.
Kesin sayısal verilerle çalışıldığında klasik yöntemler kullanılabilmekte ancak belirsizlik ortamında ortaya çıkan sorunların çözümünde klasik yöntemler sağlıklı sonuçlar vermemektedir.
Son yıllarda, bulanık mantık tabanlı yöntemler belirsizlik ve nesnelliğin olduğu durumlarda, mühendislik, tıp ve biyoloji alanlarinda oldugu gibi tarım ve hayvancılık alanında da başarılı bir şekilde uygulanmaktadır.
Bulanık mantık kümeleri ve sayıları bulanık mantığı oluşturmaktadır. Bulanık kümelerin mantığın geleneksel kümelerinden farklılığı, geleneksel kümeler yaklaşımında kümenin bileşenleri ve elemanları ya kümeye dahildir (1) ya da küme dışıdır (0). Ancak Bulanık mantıkda kümeyi oluşturan bileşenlerin aitlği 0-1 arasında değişebilir. Kümeye aitlik 90 işlevlerini ve belirsizlik içeren verileri, yararlı verilere dönüştürmek için bulanık sayıları içeren üç ana faktörden oluşur.
​
​
Verilerin değerlendirildiği bir kıyaslama yöntemi olan “Benchmarking methodu” bir konu ile ilgili tahminin yapılabileceği en iyi popülasyonu tanımlamaktadır. Kıyaslama yöntemi tüm endüstri ve hatta sosyal durumları değerlendirmemizde anahtar olabilir. Denizcilik endüstrisi açısından bakıldığında yöntemin kullanılacağı alana göre belirlenen verilerin birbirleriyle kıyaslanmasıdır. Bu çalışmada özet olarak Arktik suyolları ve geleneksel suyollarını kullanan ve belirlenmiş gemi modelleriyle limanlar arası seferin maliyeti OPEX, VOYEX ve CAPEX kapsamında kıyaslamasıdır. Böylelikle daha sonra en iyi fırsatların veya alternatiflerin belirlenmesine ve karar verilmesine yardımcı olabilecek güvenilir sonuçlara erişilmesini amaçlar.
​
Denizcilikde maliyet analizi endüstrinin en önemli bileşenini oluşturmaktadır. Gemi alımı, satışı, ekonomik ömrü, navlunun şekillenmesi, hat planları gibi birçok konunun temelini oluşturmaktadır.
​
Gemi işletmeciliğinde maliyet bileşenleri CAPEX, OPEX ve VOYEX olarak üç başlık altında toplanmaktadır. CAPEX, ana para, faiz ödemeleri, komisyon ve amortisman gibi önemli tutarların söz konusu olduğu maliyet başlığıdır. OPEX ise geminin işletilmesi esnasında ortaya çıkan, personel maaşları, yedek parça, yağlama yağı ve sigorta gibi bir çok maliyet kalemine sahip olup, geminin çalıştığı bölge, gemi tipi gemi faktörlere göre değişkenlik göstermektedir. VOYEX, yakıt, liman, kanal geçiş ücretleri gibi kalemlerle gemi işletme maliyetlerinde çok önemli bir yere sahiptir. Özellikle yakıt maliyeti gelir hesaplamalarında armatör/donatan yada gemi işletmecisinin odaklandığı sefer bağlantı ve planlamasında dikkatle odaklandığı bir maliyet kalemidir. İşletme maliyelerine ilişkin olarak geminin, donatan yada kiracı tarafından seferlik, zamanlı ve çıplak kiralama durumu maliyetleri ve akabinde sorumluluk paylaşımda farklılıklar oluşturmaktadır. Eğer çıplak kira sözleşmesi yapılmışsa CAPEX kapsamındaki maliyetler donatan sorumluluğunda olmakla beraber OPEX ve VOYEX kapsamındaki maliyetler geminin kiracısının sorumluluğunda olup paralel olarak teknik ve ticari sorumluluk kiracıdadır. Eğer gemi için zamanlı kira sözleşmesi yapıldıysa CAPEX, OPEX kapsamındaki maliyetler donatanda VOYEX’ in içerdiği maliyetler kiracı sorumluluğundadır. Ayrıca geminin teknik kontrolü gemi sahibinde olmasına rağmen ticari açıdan kontrol kiracıdadır. Sorumlulukların tek elde toplandığı model olrak düşünebileceğimiz seferlik bazda kiralamada tüm maliyet kalemleri ve sorumluluk donatandadır].

Bu çalışmada oluşturan tablolar yukarıda bahsedilen gemi işletmeciliği maliyet unsurları dikkate alınarak hesaplanmıştır. Senaryolara ait tablolarda işletmesi donatan olarak kabul edilmiştir. Bu sebeple kira bedeli tablolarda yer almamış ancak yük bağlantıları için alınması beklenen broker desteği OPEX maliyetler altında değerlendirilmiştir. Ayrıca iletişim ve gemi güverte / makine bölümleri müstehlik malzeme ihtiyaçları da, bu maliyet başlığı altında değerlendirilmiştir. Gemi taşımacılığında öngörülmeyen ama pratikte oluşabilecek maliyetler beklenmeyen maliyetler başlığı altında kabul edilmiştir. Tablolarda Süveyş ve bağlantılı Kızıldeniz geçişleri dikkate alınarak korsanlık riskine karşı alınacak tedbirler için de VOYEX maliyetine ekleme yapılmıştır. Capex maliyetlerimizde gemi hurda değeride değerlendirilerek bakış açısı genişletilmiştir.

KAYNAKLAR;
Gordon, L, Hillenius, P., Ihre, R. & Varn, A.S. (2009). Shipbroking and Chartering Practice, London, Informa. 180. Akten, N. Ve Albayrak, M., A. (1988) Deniz Taşımacılığı Kılavuzu, İstanbul Ekim Matbaası.

Çetin, İ.B., (2016). Çarter İşletmeleri Kitap Bölümü, Denizcilik İşletmeleri Yönetimi Kitabı, Editörler: Güldem CİRİT; Ali DEVECİ, Soner ESMER, ISBN: 9786053779810, Beta Basım.
Akan, E., and Bayar, S. (2021). An evaluation of ship investment in interval type-2 fuzzy environment. Journal of the Operational Research Society, 1-19.